Uit recente cijfers van de minister van Volksgezondheid blijkt dat kinderen uit kansarme gezinnen bijna dubbel zo vaak cariës hebben als andere kinderen. Slechts 27 procent van de kinderen, jonger dan 18 jaar, uit sociaal kwetsbare gezinnen, heeft nog géén cariës gehad. Van kinderen uit niet kwetsbare gezinnen is dat 48 procent. Ook wordt vastgesteld dat de kinderen uit kwetsbare gezinnen te weinig op controle gaan bij de tandarts, terwijl er voor kinderen onder 18 jaar financiële regelingen bestaan voor een tandartsbezoek.

Ook specifiek voor Gent bestaan er cijfers die de problematiek in kaart brengen. Gegevens van de Gentse Universiteit tonen aan dat 18% van de Gentse kleuters last heeft van cariës of tandbederf.

Dat een stad als Gent zich bewust is van de problematiek blijkt uit de jaarlijkse sensibiliseringscampagnes die hierrond gevoerd worden. In maart 2015 zette de Stad Gent de gezondheid van onze mond en tanden nog in de kijker, tijdens de Maand van de Tand.

• Uit welke specifieke acties en initiatieven bestaat de jaarlijkse campagne van de stad Gent?
• Welke acties richten zich op kinderen, welke op hun ouders? Werden deze campagnes reeds geëvalueerd?
• Zo ja, wat zijn de bevindingen?
• Worden er naast deze campagnes ook nog door het jaar heen structurele initiatieven genomen? Welke initiatieven zijn er in de komende jaren nog gepland?

Stephanie D'Hose
Gemeenteraadslid

Antwoord:

Uit welke specifieke acties en initiatieven bestaat de jaarlijkse campagne van de stad Gent?

De campagne werkt aan de hand van proportioneel universalisme. Dat wil zeggen dat er enerzijds een communicatiecampagne wordt opgezet om alle Gentenaars te stimuleren tot het poetsen van de tanden en het bezoeken van de tandarts. Dit wordt gedaan door:

• Het aankondigen van de ‘Maand van de Tand’ in het Stadsmagazine en in de pers via het perssalon.
• Het ontwikkelen van een communicatiecampagne met een folder ‘Tanden poetsen is makkelijk’ voor volwassenen en heel wat materiaal met Prinses Hagelwit en Ridder Fonkelstein voor kinderen, waaronder sprookjes, een beloningssysteem, affiches, poetskaarten. Dit materiaal wordt gericht verspreid.
• Het verspreiden van de folder ‘Tanden poetsen is makkelijk’ via alle Gentse tandartsen. Zij krijgen in de loop van februari een brief met daarin enkele folders.
• Diezelfde folder, wordt samen met het sprookje ook via de Stadswinkel verspreid. De Stadswinkel krijgt ook jaarlijks enkele ‘tandzorgpakketjes’, dat zijn zakjes met tandenborstel, tandpasta en folder, om te verspreiden onder de Gentenaren.
• De Gentse CLB’s verspreiden de Poetskaart onder alle kinderen van de 1ste kleuterklas.

Anderzijds zijn er ook specifieke en gerichte acties naar kwetsbare doelgroepen:

• Via vzw Jong, vzw De Tinten, de wijkgezondheidscentra, de Fontein en Kind en Gezin worden gratis tandzorgpakketjes verdeeld en wordt extra ingezet op mondzorg tijdens de maand maart.
• De studenten uit de 1ste master Tandheelkunde van de UGent steunen deze campagne aan de hand van gratis screenings bij vzw Jong, vzw De Tinten en tot en met 2015 ook bij Kind en Gezin. Dit wordt op bepaalde tijdstippen gedaan en dekt dus niet het volledige publiek van de organisaties.

Welke acties richten zich op kinderen, welke op hun ouders? Werden deze campagnes reeds geëvalueerd?

Specifieke acties voor kinderen:

• Vzw Jong krijgt elk jaar een budget van Stad Gent om knutselmateriaal aan te kopen om binnen hun werking in de verschillende wijken in de maand maart op een speelse en creatieve manier te werken rond tandzorg.
• Tijdens de paasvakantie komt de Tandmobiel naar verschillende speelpleinwerkingen van vzw Jong. Studenten Tandheelkunde kijken dan naar de tandjes van de kinderen die op dat moment op het speelplein aanwezig zijn en geven een brief mee naar de ouders over het resultaat van de screening.
• Alle kinderen die in Gent school lopen, krijgen tijdens hun eerste CLB-onderzoek een poetskaart en flyer mee.
• Kind en Gezin verdeelt sprookjes, flyers,… onder hun cliënten (bereik: 97% van de gezinnen).
• Het beloningssysteem dat we ontwikkelden voor kinderen wordt verdeeld naar scholen, vzw Jong en wijkgezondheidscentra. Op die manier kunnen ouders hun kinderen opvolgen bij het tanden poetsen en belonen.
• De tandenkoffers: een koffer boordevol materiaal rond het thema tandzorg voor kinderen van het kleuter- en lager onderwijs. Je vindt er informatie en didactisch materiaal over gezonde tanden, voeding en tandzorg, tanden poetsen, tandartsbezoek, enz. Deze worden ter beschikking gesteld aan leerkrachten om in de klasjes rond het thema tandzorg te kunnen werken. De CLB’s hebben een tandenkoffer, er zijn er twee voor de wijkgezondheidscentra en vzw Jong heeft ook vier koffers.

Met bovenvermelde acties richten we ons rechtstreeks tot de kinderen, maar we weten ook dat de informatie doorstroomt tot bij de ouders.

Specifieke acties voor volwassenen:

• De folder “Tanden poetsen is makkelijk” wordt via de stadskanalen en onze partners verspreid. Deze folder richt zich specifiek naar volwassenen, geeft tips rond betaalbare tandzorg, geeft ook poetsinstructies en verwijst naar de tandzorgcampagne voor kinderen.
• Vzw De Tinten heeft een hoofdzakelijk volwassen doelpubliek. Ook hier komen de studenten Tandheelkunde screenings uitvoeren. Ondertussen heeft de vzw zelf een tandartsenstoel aangekocht en een heus project opgezet om de mondzorg bij hun doelgroep te verbeteren. Hiervoor hebben ze projectsubsidies aangevraagd bij Stad Gent, contact opgenomen met verschillende tandartsen en heel wat vrijwilligers aangetrokken om mee te doen aan dit project.

Daarnaast zijn er ook acties die zowel kinderen als ouders bereiken:

• Kind en Gezin organiseert tot 2015 ook tandzorgzittingen. In de meest kwetsbare consultatiebureaus werd een consultatiemoment georganiseerd waarop hoofdzakelijk kinderen van 24 maand gezien werden. Dit is hét moment om nog preventief te werken en ouders te overtuigen van het nut van tanden poetsen en preventief tandartsbezoek.
• De Gentse wijkgezondheidscentra hebben een tandzorgspel ontwikkeld en hebben er allen één ter beschikking. Zij spelen dit het hele jaar door, maar hoofdzakelijk tijdens ‘Maand van de Tand’. Dit doen zij in scholen, met kinderen en leerkrachten, maar ook met oudergroepen (bijvoorbeeld in de Inloopteams).

Zo ja, wat zijn de bevindingen?

Er werden in 2015 naar kinderen 1800 en naar volwassenen 1400 tandzorgpakketjes verdeeld met poetsinstructies om kinderen en volwassenen de juiste vaardigheden aan te leren om de tanden te poetsen. Het tandzorgspel werd in 2015 36 keer gespeeld door de wijkgezondheidscentra met kinderen en/of ouders. Daarmee werden 525 kinderen en ouders bereikt. De tandenkoffer werd 19 keer uitgeleend binnen de scholen om te gebruiken in klasverband. Via de tandmobiel op de speelpleinwerking van vzw Jong werden 70 kinderen gescreend. In 2014 gingen er 33 knutsel- en spelmomenten door bij het jeugdwelzijnswerk van vzw Jong rond tandzorg.

De studienamiddag voor tandartsen (zie volgende vraag) werd positief geëvalueerd met een score van 8,92 op 10. De opkomst van de tandartsen wordt ook groter bij elk studiemoment. In 2015 bereikten we 27 tandartsen. Op basis van de cijfers van de IMA-atlas merken we ook een lichte stijging in het percentage mensen dat een tandarts bezoekt.

Tenslotte gaat dit jaar een masterstudent Tandheelkunde voor zijn of haar masterproef de gegevens van de screenings bij Kind en Gezin analyseren. Na deze analyse zal ook weer duidelijk worden of onze campagnes werkelijk effect hebben.

Over het algemeen kunnen we stellen dat we via de verschillende acties een hele grote groep mensen bereiken en dus sensibiliseren. In hoeverre het poetsgedrag effectief gewijzigd is, is moeilijk te meten. Het schoentje knelt vooral bij de toegankelijkheid van de tandzorg. Een meerderheid van de tandartsen is niet geconventioneerd, waardoor er geen transparantie is over de kostprijs. Slechts een minderheid past de derdebetalersregeling toe. Bovendien zijn er nog veel andere drempels om naar de tandarts te gaan zoals angst, gebrek aan taalondersteuning en vooral angst voor het financiële luik. Bovendien neemt het aantal tandartsen in Gent af. Het project vanuit de vakgroep Maatschappelijke Tandheelkunde van UZ Gent (zie laatste vraag) wil daar een antwoord op formuleren. Vzw De Tinten is daarrond momenteel aan het experimenteren. Het gaat daarbij vooral over het voorzien van een begeleiding naar tandartsen zodat er geen no show is en ook een garantie voor de tandarts over de betaling van de consultatie.

Worden er naast deze campagnes ook nog door het jaar heen structurele initiatieven genomen?

Stad Gent zet al lang in op mondzorg. Het project Niets aan de tand startte in 2001 vanuit een bezorgdheid uit de wijkgezondheidscentra over het tandbederf bij kleuters. De vakgroep huisartsengeneeskunde, de maatschappelijke tandheelkunde en Kind en Gezin hebben dan samen met de wijkgezondheidscentra een evidence based project uitgewerkt dat liep tot 2003. In 2008 kwam diezelfde bezorgdheid over tandbederf bij jongeren via vzw Jong terug op de agenda en werkten vzw Jong, de vakgroep Maatschappelijke tandheelkunde van UGent, de wijkgezondheidscentra, de Gezondheidsdienst en Kind en Gezin verder rond dit thema. Uit die samenwerking ontstond de Stuurgroep Mondzorg. Ondertussen zitten ook De Tinten vzw, de Gentse CLB’s en een vertegenwoordiging van Gentse tandartsen in deze Stuurgroep. Problemen en noden kunnen hier gesignaleerd worden en daarna gaat de Stuurgroep op zoek naar oplossingen. De Stuurgroep organiseert op regelmatige tijdstippen een studiedag voor tandartsen, is op de hoogte van de laatste wetgeving en is het aanspreekpunt voor Gentse organisaties als het over Mondzorg gaat.

Stad Gent zet daarnaast het hele jaar door in op ‘Toegankelijkheid van de eerstelijnsgezondheidszorg’. De Dienst Regie Samenleven en Welzijn schreef alle tandartsen aan om deze te vragen op de website opgenomen te worden. Op de website www.gentgezondestad.be staat ondertussen een meerderheid van de Gentse tandartsen op de kaart, zodat patiënten vlug een tandarts in de buurt kunnen zoeken. De Stad ontwikkelde ook filmpjes (waaronder eentje over de tandarts) in eenvoudige taal, zodat het duidelijk is hoe de tandarts werkt, wat je moet meenemen en hoe het zo goedkoop mogelijk kan. Deze filmpjes worden bijvoorbeeld gebruikt in inburgeringscursussen. De filmpjes zijn een aanvulling op de brochure ‘Wegwijs in de eerstelijnsgezondheidzorg’, waarin ook de tandarts aan bod komt.

Welke initiatieven zijn er in de komende jaren nog gepland?

Vanuit de vakgroep Maatschappelijke Tandheelkunde van UZ Gent is een projectvoorstel ingediend en goedgekeurd. In dit project wil de vakgroep, in samenspraak met verschillende partnerorganisaties (hoofdzakelijk de Stuurgroep Mondzorg) een begeleid preventief en curatief mondzorgtraject uitwerken, waarbij gezinnen uit kansengroepen door iemand van de partnerorganisaties (een coach) begeleid worden bij hun mondzorgplan. Het doel van dit traject is niet enkel gericht op de noodzakelijke curatieve en prothetische zorgen, maar ook op de preventieve aspecten van mondgezondheid zoals mondhygiëne en voeding.
Hiertoe worden individueel gecoachte participanten uit de interventiegroep vergeleken met participanten uit de controlegroep bij wie enkel gescreend wordt en een verwijsbrief meegegeven wordt voor verdere tandheelkundige behandeling, zonder individuele coaching. Met deze vergelijking wordt nagegaan of dit individueel zorgtraject leidt tot een verbeterde mondgezondheid en mondgezondheidsgedrag en een betere levenskwaliteit, en of de kosten opwegen tegenover de eventuele baten. Dit project zal van start gaan vanaf januari 2016. Stad Gent zal een rol opnemen in de communicatie naar partnerorganisaties, om hen te motiveren om mee te werken aan het project.

Resul Tapmaz
Schepen van Welzijn, Gelijke kansen, Gezondheid en Sport