Gestimuleerd door het impuls- en subsidiebeleid van de overheid, laten burgers zonnepanelen installeren. Straatbomen kunnen echter een slagschaduw op de panelen werpen. Vragen om straatbomen te rooien omwille van zonnepanelen zijn naar mijn mening, om diverse redenen, onredelijk en onwenselijk.

Maar van de overheid is het dan weer onredelijk om helemaal geen rekening te houden met de problematiek van de zonnepanelen.

Voor het oplossen van een conflict tussen de eigenaar/plaatser van zonnepanelen en de wegbeheerder, wordt steeds verwezen naar de wetgeving die van toepassing is bij abnormale burenhinder. De aangelanden die menen rendementsverlies te lijden omwille van de schaduw van bomen langs de wegen, kunnen zich steeds beroepen op de evenwichtsleer gebaseerd op artikel 544 van het Burgerlijk Wetboek. Indien de hinder als abnormaal moet worden beschouwd, kan deze worden geremedieerd, zoniet dient de burger dit te aanvaarden als normale hinder. Ik besef dat de grens tussen normale hinder en overlast zeer fijn is en hoofdzakelijk een feitenkwestie is die geval per geval moet worden bekeken.

De toepassing van artikel 544 BW dreigt dus allerlei processen te doen ontstaan. Een diligente overheid behoort het aantal juridische geschillen tot een minimum te beperken.

Derhalve wil ik polsen naar de "grondhouding" van de schepen. Is hij bereid om in te gaan op vragen van eigenaars van zonnepanelen, waarvan het rendement beperkt wordt door schaduw van overhangende straatbomen, zolang de leefbaarheid van de boom niet wordt aangetast?

Sas van Rouveroij
Gemeenteraadslid

Antwoord:

Veel Gentenaars investeren tegenwoordig in fotovolta?sche cellen (zonnepanelen). Door de subsidies van de hogere overheid is het plaatsen van zonnepanelen aantrekkelijk geworden. In een aantal gevallen ontstaan er inderdaad conflicten omtrent de invloed van straatbomen die zich op openbaar domein bevinden op de werking en het rendement van de zonnepanelen. De groendienst krijgt dan ook regelmatig vragen om bomen om die reden drastisch te snoeien of te verwijderen zodat zonnepanelen op particuliere daken een goede opbrengst kunnen leveren.

Het college bepaalde op 18 december 2008 (zie bijlage) zijn standpunt over ?Fotovoltaische cellen versus openbaar groen?, op basis van een onderzoek dat door de groendienst, de milieudienst en de dienst bouwprojecten werd gevoerd.

De toen goedgekeurde nota bekrachtigt samengevat de volgende beleidslijnen.

Houding van de Stad Gent

Bij nieuwe aanplantingen zal de Stad Gent rekening houden met bestaande, gunstig geori?nteerde zonnepanelen. Dat betekent dat zij de inplantingplaats van ?bomen van eerste orde? zo zal kiezen dat er geen zonnepanelen worden beschaduwd. Bomen van eerste orde zijn bomen die in volwassen vorm een hoogte van meer dan 12 meter bereiken. Kleinere bomen slagen er meestal niet in om daken in de zomer te beschaduwen. Zij leveren dus geen problemen.

Bestaande bomen op het openbaar domein blijven behouden. De Stad Gent gaat dus niet in op de vraag van particulieren om bomen te verwijderen of te snoeien in functie van de bezonning van pv-cellen.

Motivatie

De stad kiest voor het behoud van bomen op het openbaar domein om verschillende redenen:

• Bomen verbeteren de kwaliteit van de woonomgeving:

  • Bomen verbeteren het microklimaat
  • Bomen hebben een gunstige invloed op de gezondheid
  • Bomen hebben een belangrijke natuurwaarde
  • Bomen zijn stuctuurbepalend in het landschap

  Het is dan ook niet wenselijk om ze te kappen als antwoord op een vraag van individueel belang.

• Andere objecten die voor beschaduwing zorgen, worden evenmin verwijderd. Het rendement van zonnepanelen hangt niet enkel af van de aanwezigheid van straatbomen in de nabijheid van het gebouw. Ook andere factoren spelen een rol, zoals:

  • de ori?ntatie
  • de geschiktheid van het dak (al dan niet bezaaid met dakkapellen, uitsteeksels en schouwen)
  • obstakels op het eigen of het naburige perceel: zoals muren, gebouwen en priv?-groen

  De meeste van die (omgevings)factoren kan men niet wijzigen. Men aanvaardt ze als een vast gegeven. Ook de aanwezigheid van een boom beschouwen we als onveranderbaar.

• Zomerschaduw is doorslaggevend. Enkel het probleem van zomerschaduw dient in rekening te worden gebracht. Volgens ODE Vlaanderen (het infopunt in Vlaanderen over hernieuwbare energie) is in de winter, bij lage zonnestand, beschaduwing nauwelijks te vermijden. Bovendien zijn de dagen veel korter. De opbrengst van de zonnepanelen is dan meestal laag.

• De technologie van pv-cellen evolueert in hoog tempo. Er zijn nu nieuwe driedimensionale systemen in ontwikkeling, die een rendement zullen hebben dat 500 maal hoger ligt dan dat van de huidige zonnecellen. Eens deze technologie zal zijn gecommercialiseerd, zal de nodige oppervakte drastisch verkleinen en zal schaduw bijgevolg makkelijker te vermijden zijn. Dit kan op relatief korte termijn, zeker in verhouding tot de levensduur van een boom van eerste orde.

  Men kan ook met de huidige systemen het rendementsverlies door parti?le beschaduwing beperken

  Er zijn meerdere oplossingen mogelijk:

  • Men kan de zonnepanelen verdelen over een aantal clusters. Verliezen door parti?le beschaduwing kunnen dan beperkt blijven tot 1 cluster.
  • Wanneer minstens ? van de oppervlakte van het paneel wordt beschaduwd, kan men kiezen voor zogenaamde ?diode-panelen?. Deze panelen verdragen gedeeltelijke beschaduwing.

Over het juridische aspect (overheidsaansprakelijkheid) kan ik in grote lijnen schetsen dat de stad Gent ? in theorie ? aansprakelijk zou kunnen gesteld worden voor schade (hier rendementsverlies) van aanpalenden, en dit zowel op basis van een fout (art. 1382 e.v. B.W) als in het kader van de foutloze aansprakelijkheid tussen buren (art. 544 B.W.).

Een foutaansprakelijkheid kan theoretisch vastgesteld worden zodra de overheid een rechtsregel schendt of de zorgvuldigheidsnorm niet naleeft. Wat het naleven van de zorgvuldigheidsnorm betreft toonde de stad Gent aan dat ze zorgvuldig te werk wil gaan door het uitwerken van de hiervoor vermelde visie die op 18/12/2008 werd goedgekeurd door het college. Een eventuele foutaansprakelijkheid is op die manier vermeden.

Een foutloze aansprakelijkheid vereist dat de buren aantonen dat de overheid het evenwicht tussen twee erven verstoort op een wijze die tot meer dan normale burenhinder aanleiding geeft.

Wie verstoort het evenwicht?

Bij het plaatsen van nieuwe zonnepanelen lijkt de plaatser van de zonnepanelen het bestaande evenwicht tussen de twee erven te verstoren. Bij het aanplanten van nieuwe bomen op plaatsen in de buurt van bestaande zonnepanelen, kan de overheid het bestaande evenwicht tussen de erven verstoren. In het eerste geval (bestaande bomen) lijkt de aansprakelijkheid van de overheid niet onmiddellijk in het gedrang te komen, in het tweede geval (bestaande panelen) lijkt er meer kans dat de overheid verweten wordt het evenwicht te verstoren.

Vanaf wanneer spreekt men van abnormale hinder?

Dit is moeilijk te zeggen. De aanwezigheid van bomen op het openbaar domein, en van laanbomen is een normaal gegeven in een stedelijke context. Bovendien heeft de rechtspraak de gewoonte om de hinder die een particulier moet verdragen van de gemeenschap strenger te beoordelen (dus minder vlug als abnormaal) dan de hinder tussen particulieren onderling. De kleine rendementsverliezen t.g.v. kortstondig schaduwverlies door een laanboom lijken niet van aard om te kunnen spreken over een abnormale hinder.

Tom Balthazar
Schepen van Milieu en Sociale Zaken